İş Hukuku

İş Hukuku

İş hukuku, iş ilişkilerini düzenleyen ve işçi ile işveren arasındaki hak ve sorumlulukları belirleyen bir hukuk dalıdır. Ayrıca İş Hukuku, işçi sendikalarını ve toplu iş sözleşmelerini de içerir. Bu hukuki alan, işçilerin çalışma koşulları, ücretleri, iş güvenliği, işten çıkarmalar gibi bir dizi konuyu kapsar ve bu ilişkilerin adil, düzenli ve hukuki çerçevede yürütülmesini sağlar.

İş Hukuku’nun temel unsurları şunlardır:

• İş Sözleşmesi: İşveren ve işçi arasında kurulan hukuki ilişkiyi düzenleyen temel belgedir. İş sözleşmesi, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirler.
• Ücret ve Çalışma Süreleri: İşçinin alacağı ücret, primler, mesai saatleri gibi konuları düzenler. Ayrıca haftalık çalışma saatleri, izin hakları gibi işçinin çalışma sürelerini belirleyen kuralları içerir.
• İş Güvencesi ve İşten Çıkarmalar: İşçinin iş güvencesini, işten çıkarılma şartlarını ve işçinin haklı neden olmaksızın işten çıkarılmasının önlenmesini düzenler.
• Çalışma Koşulları ve İş Sağlığı Güvenliği: İşçinin çalışma ortamının güvenli ve sağlıklı olmasını sağlamak, işçinin sağlığını ve güvenliğini korumak için alınması gereken önlemleri belirler.
• Toplu İş İlişkileri: İşçi sendikalarının kurulması, toplu iş sözleşmelerinin yapılması, grev ve lokavt gibi kolektif eylemleri düzenler.
• İş Mahkemeleri: İş hukuku davalarının çözümü için özel olarak kurulmuş iş mahkemeleri, iş hukuku uyuşmazlıklarını ele alır.

İş hukuku, iş ilişkilerinde adaleti ve dengeyi sağlamayı amaçlar. İşçi ve işveren arasındaki dengeli bir ilişkinin korunması, her iki tarafın haklarının korunması ve iş dünyasında adil bir ortamın oluşturulması hedeflenir. Bu alandaki düzenlemeler ülkeden ülkeye değişiklik gösterir, bu nedenle yerel yasalara uygun olarak hareket etmek büyük önem arz eder.

İş Hukukunun Temel Kavramları Nelerdir?

• İş Sözleşmesi: İşveren ile işçi arasında kurulan hukuki ilişkiyi düzenleyen temel belgedir. İş sözleşmesi, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirler.
• Ücret: İşçinin emeğinin karşılığı olarak aldığı maddi ödemedir. Ücret, çalışma süreleri, primler, sosyal yardımlar gibi unsurları içerir.
• İş Güvencesi: İşçinin, iş sözleşmesinin belirli şartlar dışında işveren tarafından tek taraflı olarak feshedilemeyeceği güvencesidir.
• Çalışma Süreleri: Haftalık çalışma süreleri, fazla mesai, dinlenme günleri gibi işçinin çalışma saatlerini düzenleyen kuralları içerir.
• İş Sağlığı ve Güvenliği: İşçinin sağlığını ve güvenliğini korumak amacıyla alınması gereken tedbirleri belirler. İş yerlerinde uyulması gereken iş güvenliği kurallarını içerir.
• İşten Çıkarma: İşverenin işçiyi belirli şartlarda işten çıkarmasını düzenler. İşçinin haklı neden olmaksızın işten çıkarılmasını önleyen kuralları içerir.
• Toplu İş İlişkileri: İşçi sendikalarının kurulması, toplu iş sözleşmelerinin yapılması, grev ve lokavt gibi kolektif eylemleri düzenler.
• İş Mahkemeleri: İş hukuku davalarının çözümü için özel olarak kurulmuş iş mahkemelerini içerir.
• Mobbing (Taciz): İş yerinde kişinin sürekli olarak maruz kaldığı psikolojik taciz ve zorbalığı ifade eder.
• İş Ahlakı: İşyerinde etik kurallara uygun davranışları ve dürüstlüğü içerir.

Bu temel kavramlar, işçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenlemek, adil bir çalışma ortamı oluşturmak ve iş hukukunu etkili bir şekilde uygulamak için önemli bir konudur. İş hukuku, işçi haklarını korumayı, işverenin yükümlülüklerini belirlemeyi ve iş dünyasında adil bir denge sağlamayı amaçlar.

İş Hukuku Kimleri Kapsar?

İş gücü piyasasında, çalışanlar genellikle bağımlı ve bağımsız çalışanlar olarak iki ana kategoriye ayrılır. Bağımlı çalışanlar, genellikle memurlar ve işçiler gibi işverene bağımlı olan kişileri içerirken, bağımsız çalışanlar ise serbest meslek sahipleri, esnaf ve zanaatkarları gibi kendi işini yapan bireyleri kapsar. Bu temel ayrım, iş gücü piyasasındaki çeşitli meslek ve sektörlerde farklı çalışma koşullarına ve ilişkilere işaret eder.

Bağımlı çalışanlar, genellikle belirli bir işverene bağlıdır ve iş sözleşmeleri çerçevesinde belirlenen kurallar ve şartlar dahilinde çalışırlar. Bu kategori altında yer alan memurlar ve işçiler, işverenleri tarafından belirlenen görevleri yerine getirir ve genellikle belirli bir ücret karşılığında çalışırlar. Bu ilişki, iş hukuku kapsamında geniş bir yelpazede düzenlemeleri içerir ve çalışanların haklarını korumayı amaçlar.

İş Kanunu Kapsamı Dışındaki İşler

İş Kanunu’nun dördüncü maddesi, belirli iş kollarında, işverenlerin işçi haklarına ilişkin sorumluluklarının bir kısmının veya tamamının uygulanmayacağı durumları belirtir. Bu istisnalar şu şekildedir:

• Deniz ve hava taşıma sektörlerinde, işçi sayısına bakılmaksızın İş Kanunu hükümleri uygulanmaz.
• Elli veya daha az işçi çalıştıran tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde, İş Kanunu hükümleri geçerli değildir.
• Aynı aileye mensup bireyler ve 3. dereceye kadar olan hısımlar arasında dışarıdan birinin katılmadığı evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde, İş Kanunu’nun hükümleri uygulanmaz.
• Esnaf ve küçük sanatkârlar kategorisine giren, üç kişiden az işçi çalıştıran işyerlerinde İş Kanunu hükümleri geçerli değildir.
• Aile ekonomisi çerçevesinde, tarımsal faaliyetlere ilişkin her türlü yapı işlerinde, İş Kanunu’nun hükümleri uygulanmaz.
• Çıraklık eğitimi alan bireylerle ilgili iş hukuku düzenlemeleri bu kapsamda geçerli değildir.
• Sporcuların iş ilişkilerine dair düzenlemeler, İş Kanunu kapsamında değildir.
• Rehabilitasyon sürecinde olan bireylerle ilgili iş hukuku düzenlemeleri uygulanmaz.

Bu istisnalar, belirli sektörlerdeki özel şartları ve ihtiyaçları göz önüne alarak İş Kanunu’nun genel hükümlerinden muafiyeti ifade eder. Bu durumlar, ilgili sektörlerin özel niteliklerini dikkate alarak iş hukuku düzenlemelerini belirler.

Bireysel İş Hukuku

İlk olarak, bireysel iş hukuku kavramı, küçük işletmeler ile çalışanlar arasındaki hukuki ilişkileri içerir. Bu kapsamda ele alınan unsurlar arasında ücret-hizmet sözleşmeleri, çalışma koşulları, komisyon düzenlemeleri, ikramiye, ek ödemeler, sosyal haklar, tazminat uygulamaları ve işten ayrılma süreçleri bulunur. Bireysel iş hukuku, işçi ve işveren arasındaki bu özel anlaşmaları düzenleyerek, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirler.

Günümüzde, işçi ve işveren arasındaki anlaşmazlıkların çözümü, bireysel iş hukuku çerçevesinde detaylı bir şekilde incelenmekte ve karara bağlanır. Bu süreç, özellikle işçinin ücret hakları, çalışma saatleri, ek ödemeler gibi konulardaki talepleriyle ilgili çıkan uyuşmazlıkları kapsar. Aynı zamanda, işverenin işten çıkarması durumunda tazminat hakları, iş sözleşmesinin ihlali gibi durumlar da bireysel iş hukuku bağlamında değerlendirilir.

Toplu İş Hukuku

İkinci olarak, toplu iş hukuku kavramı genellikle büyük işletmelerde etkin olan bir hukuki düzenlemeyi ifade eder. Bu hukuki alan, işçilerin ve işverenlerin temsil edildiği, genellikle kendi iş kollarına özgü sendikalar aracılığıyla işyerlerinde uygulanır. Toplu iş hukuku, bireysel iş ilişkileri yerine kolektif bir perspektifi benimser ve işçi gruplarının toplu mücadele ve müzakere gücünü vurgular.

Büyük işletmelerde etkili olan toplu iş hukuku, genellikle işyerlerinde sendikaların varlığını içerir. Bu sendikalar, işçi haklarını savunmak, çalışma koşullarını iyileştirmek ve ücret düzenlemelerini müzakere etmek gibi amaçlar doğrultusunda faaliyet gösterir. İşverenlerle yapılan toplu sözleşmeler, işçi hakları, ücret skalaları, çalışma saatleri ve diğer çalışma koşullarını belirleyerek, işyerindeki ilişkileri düzenler.

İşçi Alacakları Davası Süreci

İş hukukundaki güncel düzenlemelerle birlikte, işçilerin alacaklarını tahsil etmek için dava açmadan önce arabuluculuk işlemlerine başvurma zorunluluğu getirilmiştir. Bu kapsamda, adliyelerde bulunan arabuluculuk ofisleri aracılığıyla yapılan başvuru sonrasında, arabulucu işçi ve işvereni arayarak veya yüz yüze görüşme ile uzlaşma sağlamaya çalışır.

Arabulucunun görüşmesine istinaden olumsuz bir uzlaşma sağlanamazsa, işçi dava açma hakkına sahiptir. Bu süreçte genellikle iş yerinde bulunan tanıkların ifadeleri veya iş yeri kayıtlarının incelenmesi gibi yöntemlerle dava süreci yürütülür. İş akdinin haklı nedenle feshedildiğine dair ispat yükü işverene aittir, çünkü bu tür davalar genellikle işçinin lehine sonuçlanma eğilimindedir.